شعرستان

دمی با بیدل

از دیدِ عرفانی، جهانِ وحدت‌الوجود، قایم به‌ذاتِ خود است و کثرت‌الوجود، سایه‌ای از عالمِ وحدت است، نه اصلِ وحدت.

 معرفت در باره‌ی جهانِ وحدت، در واقع معرّفت درباره‌ی جهانِ لایتناهی است که به‌تعبیر بیدل، انسان با تمام انگیزه و عطش برای شناخت آن در مقامِ "حیرت" (تامل) که بیرون از ذهن و ضمیرِ او نیست، ایستاده‌است:

این قدر بیدل به‌دامِ حیرتِ دل می‌تپم

ره ز من بیرون ندارد فکرِ گردون تاز من

ابوالمعانی بیدل

جاو...

حکايت مأمون با کنيزک

به نزد من آن کس نکوخواه تست

که گويد فلان خار در راه تست

حکایت کامل:

چو دور خلافت به مأمون رسيد

يکي ماه پيکر کنيزک خريد

به چهر آفتابي، به تن گلبني

به عقل خردمند بازي کني

به خون عزيزان فرو برده چنگ

سر انگشتها کرده عناب رنگ

بر ابروي عابد فريبش خضاب

چو قوس قزح بود بر آفتاب

شب خلوت آن لعبت حور زاد

مگر تن در آغوش مأمون نداد

گرفت آتش خشم در وي عظيم

سرش خواست کردن چو جوزا دو نيم

بگفتا سر اينک به شمشير تيز

بينداز و با من مکن خ...

حقا که مرا دنیا بی دوست نمی‌باید

با تفرقه خاطر دنیا به چه کار آید

غزل کامل

سروی چو تو می‌باید تا باغ بیاراید

ور در همه باغستان سروی نبود شاید

در عقل نمی‌گنجد در وهم نمی‌آید

کز تخم بنی آدم فرزند پری زاید

چندان دل مشتاقان بربود لب لعلت

کاندر همه شهر اکنون دل نیست که برباید

هر کس سر سودایی دارند و تمنایی

من بنده فرمانم تا دوست چه فرماید

گر سر برود قطعا در پای نگارینش

سهلست ولی ترسم کاو دست نیالاید

حقا که مرا دنیا بی دوست نمی‌باید

با تفرقه خاط...

اهل دنیا عاشق جاه اند از بی‌دانشی

آتش سوزان به چشم‌کودک نادان زر است

غزل کامل

تا نفس باقی است دردل ر‌نگ‌کلفت مضمراست

آب این آیینه‌ها یکسرکدورت‌پرور است

فکر آسودن به شور آورده است این بحر را

در دل هر قطره جوش آرزوی‌گوهر است

ساز آزادی همان گرد شکست آرزوست

هرقدر افسرده گردد رنگ سامان پر است

ای حباب بیخبر از لاف هستی دم مزن

صرف‌کم دارد نفس را آنکه آبش بر سر است

دستگاه‌کلفت دل نیست جز عرض‌کمال

چشمهٔ آیینه‌گر خاشاک درد جوهر است

اهل دنیا عاشق جا...

قبای فهم این بر قد ما نیست

کسی را زهرهٔ چون و چرا نیست

شعر کامل

بنام آنکه گنج جسم و جان ساخت

طلسم گنج جان هردو جهان ساخت

جهانداری که پیدا و نهانست

نهان در جسم و پیدا در جهانست

چو ظاهر شد ظهور او جهان بود

چو باطن شد بطونش نور جان بود

زپنهانیش در باطن چو جان ساخت

ز پیداییش در ظاهر جهان ساخت

چه ظاهر آنکه از باطن ظهورست

چه باطن آنکه ظاهر تر ز نورست

زمین را جفت طاق آسمان ساخت

خداوندی که جان داد و جهان ساخت

تن تاریک نور جان ازو یافت

خرد نوباوهٔ ای...

قدحی پر کردم نمی توانم خوردن، نمی توانم ریختن 

مقالات شمس تبریزی رح

صفحه 650

قدحی دارم بر کف به خدا تا تو نیایی

هله تا روز قیامت نه بنوشم نه بریزم

غزل کامل

به خدا کز غم عشقت نگریزم نگریزم

وگر از من طلبی جان نستیزم نستیزم

قدحی دارم بر کف به خدا تا تو نیایی

هله تا روز قیامت نه بنوشم نه بریزم

سحرم روی چو ماهت شب من زلف سیاهت

به خدا بی‌رخ و زلفت نه بخسبم نه بخیزم

ز جلال تو جلیلم ز دلال تو دلیلم

که من از نسل خلیلم که در این آتش تیزم

بد...

گفتم خوشا هوایی کز باد صبح خیزد

گفتا خنک نسیمی کز کوی دلبر آید

غزل کامل

گفتم غم تو دارم گفتا غمت سر آید

گفتم که ماه من شو گفتا اگر برآید

گفتم ز مهرورزان رسم وفا بیاموز

گفتا ز خوبرویان این کار کمتر آید

گفتم که بر خیالت راه نظر ببندم

گفتا که شب رو است او از راه دیگر آید

گفتم که بوی زلفت گمراه عالمم کرد

گفتا اگر بدانی هم اوت رهبر آید

گفتم خوشا هوایی کز باد صبح خیزد

گفتا خنک نسیمی کز کوی دلبر آید

گفتم که نوش لعلت ما را به آرزو کشت

گفتا تو بندگ...

درخت دوستی بنشان که کام دل به بار آرد

نهال دشمنی برکن که رنج بی‌شمار آرد

غزل کامل

درخت دوستی بنشان که کام دل به بار آرد

نهال دشمنی برکن که رنج بی‌شمار آرد

چو مهمان خراباتی به عزت باش با رندان

که درد سر کشی جانا گرت مستی خمار آرد

شب صحبت غنیمت دان که بعد از روزگار ما

بسی گردش کند گردون بسی لیل و نهار آرد

عماری دار لیلی را که مهد ماه در حکم است

خدا را در دل اندازش که بر مجنون گذار آرد

بهار عمر خواه ای دل وگرنه این چمن هر سال

چو نسرین صد گل...

عدمم داد ز جولانگه دلدار سراغ

خاک ره‌گشتم و نقش قدمی پیدا شد

غزل کامل

جگری آبله زد تخم غمی پیدا شد

دلی آشفت غبار المی پیدا شد

صفحهٔ‌سادهٔ هستی خط‌ نیرنگ نداشت

خیرگی کرد نظرها رقمی پیدا شد

نغمهٔ پردهٔ دل مختلف آهنگ نبود

ناله دزدید نفس زیر و بمی پیدا شد

باز آهم پی تاراج تسلی برخاست

صف بیتابی دل را علمی پیدا شد

بسکه دارم عرق از خجلت پرواز چو ابر

گر غبارم به هوا رفت نمی پیدا شد

عدمم داد ز جولانگه دلدار سراغ

خاک ره‌گشتم و نقش قدمی پیدا شد

رشک آن...